Allah razı olsun

49.Beyit

و غيران المكون لا كشيئٍ مع التكوين خذه لاكتحال

Tekvin ile beraber mükevvenat ayrıdır. Bir şey değildir.Sen bunu kühül ( gözünü aydınlatmak )için al.

Mu’tezileye göre tekvin ve mükevvin şey-i vahid dir, yani birdir.Onlara göre cenabı hakkın tekvin sıfatı olmayıp mükevvin gudreti ile halk olunmuştur.
Ehli sünnet ındinde tekvin ile mükevvin aynı şey değildir.Tekvin sıfatı C.hakkın sıfatı olub, yoktan var etmektir.

50. Beyit

و ان السحت رزق مثل حل و ان يكره مقالى كل قال
Her ne kadar buğuz edici bu kavlimi kerih görsede,Haram dahi helal gibi rızıktır.

Rızık: Rezzakı Alemin hayat sahiplerine yaşamaları için bahş eylediği, onlarında faidelendiği şeydir.
Ehlisünnete göre helal olsun haram olsun insana sevk edilen şey rızıktır.Ancak kulun cüz-i iradesini ne yöne harcarsa ona göre hesabı vardır.Haram olan rızıkta hem hesaba çekilmek hem azaba müstehak olmak vardır.
Mutezile haram, rızık değildir.Herkes kendi rızkını yaratmıştır, der.
وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ
Yeryüzünde rızkı 'a ait olmayan hiçbir canlı yoktur. O, onların karar kıldıkları yerleri de, emaneten durdukları yerleri de bilir. Onların hepsi apaçık bir kitaptadır.

51.Beyit

سيبلى كل شخص بالسؤال و فى الاجداث عن توحيد ربّي

Kabirlerde Rabbimin tevhıdinden her bir şahıs sual ile imtihan olur.

Cümle-i insan ölecek,kabre defin olunduktan sonra Tevhıd-i ilahiden sual olunacaktır.
Vuku-una (kabir sualinin olacağına) i'tikat etmek farzdır.

Kabirde sual olunmayacak yedi taife vardır.
Şehidler,mebtun “karın rahatsızlığından ölenler”, murabıtun,Ebu Bekir Sıddık (r.a),
Etfâli müslimün “müslüman çocuklar”,Cuma günü veya gecesi ölenler,her gece mülk suresi okuyanlar.

52.Beyit

وللكفار و الفسساق يقضي عذاب القبر من سو ء الفعال

Kafirler,fasıklar,kütü amellerinden dolayı kabir azabı ile hüküm olunur.

Nefhayı üleya “birinci sur üflenene kadar” ehli küffar kabirlerinde azab olunur.
Tevbe etmeden ölen bazı usatı mü’minin de azab olunur.Amali saliha sahibi müminler ise telezzüz içinde olacak.
قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَأَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنَا بِذُنُوبِنَا فَهَلْ إِلَى خُرُوجٍ مِنْ سَبِ
Kâfirler diyecekler ki: "Ey Rabbimiz! Sen bizi iki defa öldürdün, iki defa dirilttin. Şimdi günahlarımızı anladık. Fakat çıkmaya bir yol var mı?" Mü'minün Ayt.11
Hadisi Şerif:
اَلْقُبْر روْضَة مِنْ رِيَاضِ الْجنّةْ من حُفَرِ النِّراَن
Kabir, Cennet bahçelerinden bir bahçe yâhut Cehennem çukurlarından bir çukurdur.

53.Beyit

دخول الناس في الجنات فضل * من الرحمان يا اهل الامال

Ey ehli meali, ehli mehasinin cennete duhulü Rahmeti İlahiden fazıl ve keremdir.

İzah: Ey ehli meali mü’minlerin cennete duhulü mücerret ameli salihları ile olmayıp mahsa C.Hakkın fazlı keremi Rahmeti ilahisi iledir.Zira Rasülullah efendimiz,
يَدْخُلَ اَحَدُكُمْ الجَنّةَ بِعَمَلِيلَنْ “Hiç biriniz ameli salih ile cennete dahil olmaz” buyurdu.Ashabı Kiram:
ياَ رَسُولَ اللهوَلاَاَنْتَ “Sizdemi ya RasülAllah” diye istifsar eylediklerinde
وَلاَ اَناَ اِلاّ يَتَغَمَّدَنِيَ اللهُ بِرحْمتهِ “Ben dahi A’mali saliha ile cennete dahil olamam ancak ü Teâlanın rahmeti ilahisi ile dahil olurum”. Buyurmuşlardır.

54.Beyit

حساب الناس بعد البعث حق فكونوا بالتحرز عن وبال

Kıyamet günü insanlar ba’s olunduktan (diriltiltikten) sonra hesaba çekimeleri haktır.

Böyle olunca bu vebalden yani her türlü günah ve kulhakkından kaçın.
Ehli sünnet bu i’tikat üzerinedir.Delili kat-ı ile sabittir.

ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُبْعَثُونَ
Sonra da siz, şüphesiz, kıyamet gününde tekrar diriltileceksiniz.(S.Mü’minûn / 16)

55.Beyit

و يعطى الكتب بعضا نحو يمنى و بعضا نحو ظهر و الشمال

Amel derfterleri bazısına sağ cenabından, bazısına arka ve sol cenabından verilir.

İzah:İnsanlar ba’s olunduktan sonra herkes, hayır ve şer’i ihtiva eden, hayatında geçen hata ve A’mali salihaları nın zabt olunduğu kitab,mü’minlere sağ tarafından,Kafirlere ise arka ve sol tarafından verileceği haktır.
Delili Kat-ı ile sabittir.
فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا
O vakit kitabı sağ eline verilen.Kolay bir hesapla hesaba çekilecek (S.İnşikak Ayt.7,8)

56.Beyit

و حق وزن اعمال و جرئ علي متن الصراط بلا اهتبال
Şübhesiz amellerin vezni (tartılması) sırat üzerinden mürür (geçmek) haktır.

İzah: Kıyamette herkes haşr olunduktan sonra hayır ve şer amelleri vezin olunacağı ve bütün kulların cehennem üzerindeki sırattan mürürları haktır.
وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ
Biz kıyamet günü için doğru teraziler kurarız; hiçbir kimse hiçbir haksızlığa uğratılmaz. Yapılan amel, bir hardal tanesi ağırlığınca da olsa, onu getirir (tartıya koyarız.). Hesap görenler olarak da biz kâfiyiz.( Enbiyâ / 47)
وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّ
İçinizden hiçbiri istisna edilmemek üzere mutlaka herkes cehenneme varacaktır. Bu, Rabbinin katında kesinleşmiş bir hükümdür.( Meryem / 71)

57:Beyit

و مررجوّ شفاعة اهل خير لاصحاب الكبائر كالجبال

Dağlar gibi kebâir ehline, ehli hayrın şefeati ümit olunur.

İzah:Enbiya,evliya,ulema ve suleha gibi ahyar, rûzi kıyamette dağlar gibi günahı olanlara şefeat edib müstehag oldukları azab ve ıkabdan tahlisina vesiledirler.
يَوْمَئِذٍ لَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِيَ لَهُ قَوْلًا
O gün şefaat faide vermez, ancak Rahmânın izin verdiği ve sözüne razı olduğu kimseler müstesnâ (Sad/109)

Allah razi olsun hocam ellerinize sağlık. Arapça yaızalrı biraz büyümez mi hocam :-[

58. Beyt

وللدعوات تأثير بليغ * و قد ينفيه اصحاب الضلال

Dualar için açık te'sir vardır. Ehli dalalet duada te'siri nefi eder...

Duanın te'siri hakkında ekli sünnet ile muğtezile arasında ihtilaf vaki olmuştur.

Ehli sünnet akidesinde mü'minin ölü ve diri hakkında duaları müessirdir.
Çünkü Ayeti kerimede وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
Şayet kullarım, sana benden sordularsa, gerçekten ben çok yakınımdır. Bana dua edince, duacının duasını kabul ederim. O halde onlar da benim davetime koşsunlar ve bana hakkıyla iman etsinler ki, doğru yola gidebilsinler.(Bakara 186)

Müğtezile: Gerek ölü gerekse diri için duanın te'siri yoktur. zira dua olunacak faniyi ilah tealluk eylediği için duanın te'siri olmaz derler.

59.Beyit

ودنيانا حديث و الهيولى * عديم الكون فاسمع بإجتزال

Dünya zahiri batıni bütün ecsami ile hadistir yani sonradan vucuda gelmiştir.

Heyula(Felasifenin eşyanın aslı dedikleri şey),madum ve mevcud değidir. Sen bu kelamı ferah kulağı, sururu kalb ile dinle.
Kadim sıfatıyla muttasıf olan hak sübhanehü ve teala hazretleri varlığı ile beraber hiç bir şey mevcut değildi, sonradan yaratıldı . Kainatın küllisi kudreti ilahi ile mahluktur.

اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ
De ki: ", her şeyi yaratandır. O, birdir. Her şeye üstün ve kahredicidir." Ra’d / 16

60.Beyit

وللجنات و النيران كون عليها عليها مرّ احوال خوال

Cennet ve cehennem için vucut vardır. Üzerlerinde ahvali sininin mazinin sururu yani bir takım hallerin zamanın geçmesi sabittir.

Cennet için tabakat ve dereceler,Cehennem için tabakat ve derekeler vardır.Cennet içinde şimdi ve zamanı mazide mevcudiyyeti nas ile sabittir.

وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ

Ve koşuşun Rabbınızdan bir mağfirete ve bir Cennete ki eni Semavat-ü Arz genişliğidir, müttekîler için hazırlanmıştır Âl-i İmrân / 133
وَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِي أُعِدَّتْ لِلْكَافِرِين
Ve o ateşten korkunuz ki, kâfirler için hazırlanmıştır. Âl-i İmrân / 131
أُعِدَّتْ mazi sıgası ile ifade olunmuştur. Nassı kat-ıdir

61.Beyit

و ذو الايمان لا يبقي مقيما * بسو ء الذنب في دار اشتعال

İman sahibi günahı kebairi sebebi ile cehennem darında ebedi kalıcı değildir.

Büyük günah sahibi olan kimse tevbe etmeksizin ölse ve isyanı sebebi ile cehenneme dahil olsa kafriler gibi ebedi kalmayıp,Cezasını çektikten sonra cennete dahil olacaklar.

Bu mes’elede dahi ehli sünnet ve mu’tezile arasında ıhtilaf vardır.
Mu’tezileye göre ehli kebair muhallet finnardır.Halbuki mü’mim Allaha şerik "ortak" ittihaz etmediği müddetçe seyyiat işlesede mü’mindir.

İnsanlar üç kısım üzerinedir.
Bazısı kafir olduğu halde ölür,muhallet finnardır.
Bazısı günahsız veya tevbe ile ölür,muhallet filcennetdir.
Bazısı tevbe etmeden günahı ile ölendir, günahı nisbetince azabdan sonra Cennete dahil olur.

فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا
Her kim zerre kadar hayır işlemişse onu görecektir.(zilzal/7)

Hadisi Şerif:
ما من عبدِ قال لا اله الاالله ثُمّ مَاتَ علي ذالِك اِلاّ دخل الجَنَة
La ilahe illAllah deyip sonra bu hal üzerine ölen hiç bir kul yokki, Cennete girmemiş olsun.