Bu altı babdan birincisi

فَوْعَلَ يُفَوْعِلُ فَوْعَلَةً وَفِيعَالاً mevzünü ise : حَوْقَلَ يُحَوْقِلُ حَوْقَلَةً وَحِيقَالاً'dir

Bu babın alemeti : Fail fiili ile aynel fiili arasına vav ziyadesi ile mazısının dört harf üzerine olmasıdır.

Bu babın binası : Yalnız lazım içindir. Nahvü : حَوْقَلَ زَيْدٌ

İkinci bab....

2.bab:فَيْعَلَ يُفَيْعِلُ فَيْعَلَةً وَفِيعاَلاً

mevzünü:بَيْطَرَ يُبَيْطِرُ بَيْطَرَةً وَبِيطَارًا

alameti: Fail fiili ile aynel fiili arasına ''ye'' ziyadesi ile mazisi 4 üzerine olmasıdır.

binası: müteaddi içindir. بَيْطَرَ زَيْدٌ الْقَلَمَ

3. bab:فَعْوَلَ يُفَعْوِلُ فَعْوَلَةً وَفِعْوَالاً

Mevzünü:جَهْوَرَ يُجَهْوِرُ جَهْوَرَةً وَجِهْوَاراً

Alameti: fael fiili ve lamel fiili arasına vav ziyadesi ile mazisi 4 harf üzerine olmasıdır.

Binası: müteaddi içindir.جَهْوَرَ زَيْدٌ الْقُرْآنَ

4. bab:فَعْيَلَ يُفَعْيِلُ فَعْيَلَةً وَفِعْياَلاً

Mevzünü:عَثْيَرَ يُغَثْيِرُ عَثْيَرَةً وَعِثْياَراً

Alameti: aynel fiili ve lamel fiili arasına 'ye' ziyadesi ile mazide 4 harf üzerine olmasıdır.

Binası: lazım içindir.عَثْيَرَ زَيْدٌ

5. bab:فَعْلَلَ يُفَعْلِلُ فَعْلَلَةً وَفِعْلاَلاً

Mevzünü:جَلْبَبَ يُجَلْبِبُ جَلْبَبَةً وَجِلْبَابًا

Alameti: ahirine lamel fiili cinsinden bir harf ziyadesi ile mazisi 4 harf üzere olmasıdır.

Binası: müteaddi içindir.جَلْبَبَ زَيْدٌ الْجِلْبَابَ

6 bab: فَعْلَى يُفَعْلِى فَعْلِيَةً وَفِعْلاَءً

Mevzünü: سَلْقَى يُسَلْقِى سَلْقِيَةً وَسِلْقَاءً

Alameti: ahirine 'ye' ziyadesi ile mazisi 4 harf üzere olmasıdır.

Binası: lazım içindir. سَلْقَى زَيْدٌ

Bu 6 bab için rubaiye mülhak söylenilir.

ilhak:اِتِّحَادُ الْمَصْدَرَيْنِ اَىُّ الْمُلْحَقُ وَالْمُلْحَقُ بِهِ
mülhak ve mülhakı bih mastarlarının vezinde bir olmasıdır..


mülhak: benzetilmiş(6 bab)
mülhakı bih: kendisine benzetilmiş(dahrece babı)
ilhak: benzemek demektir.

yani aralarındaki ilhak(benzerlik) mastalarının vezinde bir olmasıdır.
دَخْرَجَةً وَدِخْراَجاً , حَوْقَلَةً وَحِيقاَلاً gibi..

35 babdan 3 bab rubai mücerred üzerine ziyade kılınan şey içindir.
2 nev'idir

evvelki nev'i rubai mücerred üzerine bir harf ziyade kılınan şeydir.
buda bir babdır
vezni تَفَعْلََلَ يَتَفَعْلَلُ تَفَعْلُلاً

mevzünü تَدَحْرَجَ يَتَدَحْرَجُ تَدَحْرُجاً

alameti: evveline 'te' ziyadesi ile mazisi 5 harf üzerine olmasıdır.

binası: mütavaat içindir. دَحْرَجْتُ الْحَجَرَ فَتَدَحْرَجَ ذَلِكَ الْحَجَرُ

2. nev'i rubai mücerred üzerine iki harf ziyade kılınan şeydir.

2 bab'dır.

evvelki bab
vezni اِفْعَنْلَلَ يَفْعَنْلِلُ اِفْعِنْلاَلاً

mevzünü ِاحْرَنْجَمَ يَحْرَنْجِمُ اِحْرِنْجَامًا

alameti: evveline hemze, aynel fiili ve lamel fiili arasına nun ziyadesi ile mazisi 6 harf üzerine olmasıdır.

binası: mütavaat içindir. حَرْجَمْتُ اْلاِبِلَ فَاحْرَنْجَمَ ذَلِكَ اْلاِبِلَُ

2. bab

vezni: اِفْعَلَلَّ يَفْعَلِلُّ اِفْعِلْلاَلاً

mevzünü: اِقْشَعَرَّيَقْشَعِرُ اِقْشِعْرَارًا

alameti: evveline hemze, ahirine ikinci lamel fiili cinsinden diğer bir harf ziyadesi ile mazisi 6 harf üzerine olmasıdır.

binası: mübalağa lazım içindir.

misal قَشْعَرَ جِلْدُالرَّجُلِ

mübalağa lazıma misal اِقْشَعَرَّجِلْدُ الرَّجُلِ

35 babdan 5 bab tedahreceye mülhak içindir. yani tedahrece babına banzetilmiştir.

evvelki bab

vezni تَفَعْلَلَ يَتَفَعْلَلُ تَفَعْلُلاً

mevzünü تَجَلْبَبَ يَتَجَلْبَبُ تَجَلْبُباً

alameti; evveline ''te'' ahirine lamel fiili cinsinden diğer bir harf ziyadesi ile mazisi 5 harf üzerine olmasıdır.

binası; mütavaat içindir.

تَجَلْبَبَ زَيْدٌ فَتَجَلْبَبَ ذَلِكَ الْجِلْباَبُ
zeyd elbisyi giydi, şu elbise giyilmeyi kabullendi.

2. bab تَفَوْعَلَ يَتَفَوْعَلُ تَفَوْعُلاً

mevzünü تَجَوْرَب يَتَجَوْرَبُ تَجَوْرُبا

alameti; evveline ''te'' fael fiili ve aynel fiili arasına ''vav'' ziyadesi ile mazisi 5 harf üzerine olmasıdır.

binası; tefağlele babında olduğu gibi mütavaat içindir.

جَوْرَبْتُهُ فَتَجَوْرَبَ
ben çorapları giydim, şu çoraplar giyilmeyi kabullendi.

3. bab تَفَيْعَلَ يَتَفَيْعَلُ تَفَيْعُلاً

mevzünü تَشَيْطَنَ يَتَشَيْطَنُ تَشَيْطُناً

alameti: evveline ''te'' fael fiili ve aynel fiili arasına ''ye'' ziyadesi ile mazisi 5 harf üzere olmasıdır.

binası; lazım içindir.

تَشَيْطَنَ زَيْدٌ
zeyd şeytanlaştı.

4. bab تَفَعْوَلَ يَتَفَعْوَلُ تَفَعْوُلاً

mevzünü تَرَهْوَكَ يَتَرَهْوَكُ تَرَهْوُكاً

alameti; evveline te, aynel fiili ve lamel fiili arasına vav ziyadesi ile mazisi 5 harf üzerine olmasıdır.

binası; lazım içindir.

تَرَهْوَكَ زَيْدٌ
zeyd kibirlendi.

5. bab تَفَعْلَى يَتَفَعْلَى تَفَعْلِياً

mevzünü تَسَلْقَى يَتَسَلْقَى تَسَلْقِيًا

alameti; evveline te, ahirine ye ziyadesi ile mazisi 5 harf üzerine olmasıdır.

binası; lazım içindir.

تَسَلْقَى زَيْدٌ
zeyd uyudu

35 babdan 2 bab ihrancemeye mülhak içindir

evvelki bab

vezni اِفْعَنْلَلَ يَفْعَنْلِلُ اِفْعِنْلاَلاً

müvzünü اِقْعَنْسَسَ يَقْعَنْسِسُ اِقْعِنْسَاسًا

alameti: evveline hemze, aynel fiili ve lamel fiili arasına ''nun'' ahirine ikinci lamel fiili cinsinden bir harf ziyadesi ile mazisi 6 harf üzerine olmasıdır.

binası: mübalağa lazım içindir.
racülün sadrı çıkıp, zahrı dahil olduğu zamanقَعَسَ الرَّجُلُ

mübalağa ile sadrı çıkıp, zahrı dahil olduğu zaman اِقْعَنْسَسَ الرَّجُلُ söylenilir.