izharın musannıfı:imamı birgüvi hz.dir


izhar sülasi mücerredin 1. babı olan if'al babından masdardır.ezhera yüzhiru izharan olarak tasrif olunur

Bir arapça kitaba başlamadan önce yedi şeyi bilmek lazımdır.
Bunların üç tanesi vacip, dört tanesi caizdir.
Vacip olanlar besmele, hamdele, salvele dir.
Bunların hepside bildiğimiz gibi mevcut zaten...

Caiz olanlar ise

1) İsmi kitap = İzhâr

2) Fenni kitap = kitabın bahsettiği şeydir bu kitabımızda ilmi nahivden bahseder.

3) Tadadı fusul = fasıllardır...Amil mamül ırap (Daha kapsamlı olarak)

4) Tebyini garaz = maksadımızı beyan etmekdir...

İzhar'n ilmı nahivden bahsettiğini söylemişdik...

ilmi nahvin tarifi:

[size=15pt] هُوَ عِلْمٍ يُعرَفُ بِهِ اَحْوَالُ الْكَلِمَةِ الْعَرَبِيَّةِ مِنْ حَيْثُْلاِعْرَابِ وَلْبِنَاء

İğrap ve bina cihetinden arabi kelimelerin halleri kendisiyle bilinen ilimdir...

sen amil mamul ve iğrabdan önce müfred manaya vaziğ olunan lafız" demek olan kelimenin 3 olduğunu bil.

kelime:هِيَ الَّفْظُ الْمَوْضوعُ لِمَعْنيً مُفْرَدٍ
müfred manaya vaziğ olunan lafızdır.

tarifimizdeki kelimeleri biraz izah edelim:
lafız:ister bir manası olsun veya olmasın ağızdan çıkan her şeydir.(müfred mürekkeb,hakiki,hükmi,mecazi )
vaziğ etmek(mevzu)bir şeyi (mesela bir ismi)bir şeye (mesela bir nesneye)koymaktır.
müfred:tek isim demektir.yani türkçedeki bileşik isimler buraya dahil değildir.
müfred 5 şeyin karşılığı olarak kullanılır:
1.mürekkebat(bileşik isimler)
2.cümle
3.muzaaf
4.tesniye ve cemi
5.isnad


o halde tarife bir misal verelim:ذَيْدٌmüfreddir ve bir manaya yani şahıs ismi manasına kullanılan lafızdır.kelimedir.

kelime 3e ayrılır:fiil isim harf

fiilin tarifi:ما دَلَّ بِهَيْءَتِهِ وَضْعاً علي اَحَدِالْاَزْمِنَتِ الثَّلاثَتِ
hey'eti ile vaz'an 3 zamandan birine delalet eden kelimedir.
hey'et:harekeler ve sükunlar itibarı ile kelimede arızı olan ahvaldir.


fiilin haassaları:gad,sin ,sevfe,in,lem ,lemma,emir lamı,nehi lasının fiile dahil olmasıdır

ismin tarifi:ما دلَّ علي مَعْنيً مُسْتَقِلٍّ بِالْفَهْمِ غَيْرِ مُقْتَرِنٍ باَحَدِ الاَزْمنَةِ الثلاثةِ
anlaşılması başlı başına bir manaya delalet eden ,3 zamandan birine yakın olmayan kelimedir.

ismin haasaları:tenvin,lamı tarir harfi cerin kendilerine dahil olması,
ve ismin mübteda,haber,muzaaf olabilmesidir.

ismin bazısı ismi fail gibi amil
bazısı ene ente ellezi gibi amil değildir.

harfin tarifi:ما دل علي معنيً غيرِ مُسْتقِلٍّ بالْفَهْمِ بَلْ آلَةٌ لِفَهْمِ غيْرِهِ
anlaşılması tek başına olmayıp muhakkak gayrısının anlaşılması için alet olan kelimedir.
mesela harfi cerlerden "fi" zarfiyye içindir.tek başına birşey ifade etmez ama başka kelimenin başına geldiğinde zarf manası verir.

harfin bazızı harfi cer gibi amil
bazısı hel ve gad gibi amil değildir.

Bundan sonra Amil...
Tarifi = وهومااوجب بواسطت كوناخرالكلمة علىوجه محصوص من الاعراب

Iraba mahsus bir vecih üzerine kelimenin ahirinin olmasını icab ettiren şeydir.

Vasıta ile murat, mugtezı ıraptır.

Buda isimlerde kendisi üzerine muktelif manaların tevaturudur.

Muhakkak bu muktelif manalarda gizli emirlerdir.

Bu gizli emirler bilinmesi içnde bir takım emirler iktiza eder...

Meselen...

mesela darabe zeydün gulame amrin


bu misalde darabe fiili zeyddeki failiyyet, gulamme deki mefuliyyet, amrin deki izafet manalarını buldurmuştur.
ve darabe zeydin fail olduğu bilinmesi için zeydin ref okunmasını
gulamın meeful olduğu bilinmesi için nasb okunmasını
amrın muzafı ilyh olduğu bilinmesi için cer okunmasını icab ettirmiştir.


neticede amil yukarda anlattığımız gibi isimlerdeki gizli manaları buldurur.bu manalarda kendilerini belli etmek için alamet isterlerler.bu alametler iğrabttır.


isimlerdeki muktezi iğrabı anladık.
amma fiillerdeki muktezi iğrab ismi faile tam müşabehettir.....

fiillerdeki muktezi iğrab ismi faile tam müşabehettir(benzerliktir)

fiili müzari, ismi faile; lafzen, manen ve istiğmalen müşabihtir
lafzen müşabehet:fiili müzari ve ismi fail harekaat ve sekenat iğtibarıyla birbirine benzer
misal:DARİBÜN YEDRİBÜ
her ikisindede ilk harfler fethalı ikinci harfler sakin üçüncü harfler kesralı ve son harfler müteharriktir.


manen müşabehet??

fiili müzari ismi failin manen müşabeheti; her ikisi deşuyuğ(umum) ve hususu kabul eder.

ismi fail; lamı tarifden mücerred olduğunda umum ifade eder.ضاربٌ gibi döven kimse anlamına gelir. ve kimden bahsedildiği açık değildir.herkes olabilir.dolayısıyla umumidir.

fakat evveline lamı tarif dahil olduğunda hususlaşır. الضاربُ gibi. bu misalde döven kimsenin kim olduğu bilinir.çünkü söyleyen birini işaret ederek söyler.

tıpkı ismi fail gibi fiili müzaride umum ve husus ifade eder. şöyleki;
fiili müzariistikbal ve hal gibi karinelerden mücerred olduğunda umum ifade eder. yani hem hale hemde istikbele delalet edebilir. يضرِبُ gibi şimdi yada gelecekte döver anlamına gelir.

fakat evveline zaman karinelerinden biri dahil olduğunda hususlaşır. سَيضرِبُ gibi yakında döver demektir ve hususidir.


fiili müzari ve ismin failin manen müşabehetinde ayrıca karinelerden mücerred olduklarında aklın süratle hale gitmesi durumu vardır.
yani her ikisinde de biz zaman kavramı söz konusu değilse yapılan fiilin o an meydana geldiği fehmedilir.


istiğmalen müşabehet???

fiili müzarinin ismi faile istiğmalen (kullanış iğtibariyle) müşabeheti;

her ikisininde nekra için sıfat olabilmeleridir.
misal:جائنى رجلٌ ضارِبٌ
جائنى رجلٌ يضْرِبُ

ismi fail nekradır.ve nekra olan racülden sıfat vaki olmuştur.
fiili müzaride cümle olup o da nekradır.istiğmalen birbirleerine benzerler.


yine kendilerine ibtida lamı dahil olmakta birbirlerine benzerler.
misal:اِنَّ زَيدا لَضارِبٌ
اِنَّ زَيدا لَيَضْرِبُ

ismi fail ve fiili müzariye manayı tekid için ibtida lamı dahil olmuştur.istiğmalen müşabehet vardır.

ibtida lamı:adından da anlaşıldığı gibi ibtida da yani başlangıçta bulunan, manayı kuvvetlendiren lam demektir.
ancak misallerde başlangıçt değil, cümlenin son kelimesinde kullanılmıştır.zira;misalimiz aslında اِنَّ لزَيدا يَضْرِبُ idi . ancak inne de tekid lam da tekide delalet eder. iki tekid birarada olmasın diye lam innenin haberine tehir edilmiştir.

iş bu müşabahet sebebiyle;

ismi fail; kendisinde asıl olan mamul olmak iken amil olma salahiyetine kavuşmıuştur. nitekim şartlar ile fail ve mefulde amel edebilir.

fiili müzaride; kendisinde asıl olan amil olmak iken mamul olabilme özelliğine sahib olmuştur.nitekim nevasıb ve cevazım dahil olduğunda fiili müzari nasb ve cezm iğrabını alabilir.

bundan sonra amil iki kısımdır.
lafzi manevi

amili lafzi iki kısımdır:
semai kıyasi


semaii iki kısımdır:
ismde amil fiilde amil


isimde amil 5 kısımdır:
1.si ismini cer eden hurufu cer ve hurufu izafe isimlendirilen harflerdir. bu harfler 20 dir.