Maksud - 2

Masdarların yapımı. mimli ve mimli olmayan masdarlar.

[video=youtube;_8Dln_HnEWY]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=_8Dln_HnEWY[/video]

Maksud - 3

Bu dersimizde mazi fiilin malum ve meçhullerinin nasıl yapıldığı anlatılmıştır.
Hemzeyi vasıllar söylendi.

[video=youtube;6ZTKqpu-GJQ]http://www.youtube.com/watch?v=6ZTKqpu-GJQ[/video]

Maksud - 4

Bu dersimizde muzari fiilin malum ve meçhullerinin nasıl yapıldığı anlatılmıştır.

[video=youtube;Uptw08_oJoo]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=Uptw08_oJoo[/video]

Maksud- 5

Emri hazırın, nehyi hazırın yapılışı...

[video=youtube;LUCXSzerj-w]http://www.youtube.com/watch?v=LUCXSzerj-w[/video]

Maksud- 6

ismi fail ve ismi mef'ulün yapımı vezinleri

[video=youtube;Cia65bGOzSM]http://www.youtube.com/watch?v=Cia65bGOzSM[/video]

Maksud - 7

Fiillerin çekimleri. İsmi fail, ismi mef'ul, emri hazır, nejyi hazır malum ve meçhulleri.
Bu dersin anlaşılması, tablo üzerinden tekrar edilmesine bağlıdır.

[video=youtube;H8HFVZ28Q9E]http://www.youtube.com/watch?v=H8HFVZ28Q9E[/video]

Maksud - 8

[video=youtube;lRRncHCI6eY]http://www.youtube.com/watch?v=lRRncHCI6eY[/video]

3.FASIL:

Bu fasıl bir takım fâidelerin beyanı hakkındadır.

Lazım fiilin Müteaddî olması;
1-) Evveline hemze getirilmesi. (اَخْرَجْتُهُ)
2-) Sonuna Harf-i Cer getirilmesi. ( خَرَجْتُ بِهِ)
3-) Aynel fiilinin şeddelenmesi iledir. (خَرَّجْتُهُ)
4-) "تَفَعَّلَ" ve (تَفَعْلَلَ) bablarındaki (ت) 'nin hazfi ile dir.


Müteaddi fiilinin lazım olması ise;
1-) Tağdiyet sebeplerinin hazfiyle.
2-) (اِنْكَسَرَ) babına naklederek.
3-) (فََعْلَلَ) babının evveline (ت)'nin ziyadesiyle.

NOT: Lazım fiilden, Mef'ulü bih ve meçhul gelmez. Çünkü lazım fiil, Mef'ulü bihe muhtaç değildir. Müteaddî ise bunu hilâfınadır. Yani, Mef'ulü bihe muhtaçtır.

Burada Musannıf hazretleri bir takım kaidelerden bahsediyor idi.
1. Kaide: Eğer (اِفْتَعَلَ)'nin fail fiilinde "ıdbak harfleri"nden (ص ض ط ظ) biri olursa şu misallerde ki hükümler geçerlidir;
•(اِطَّرَدَ) aslında (اِطْتَرَدَ) idi. (اِطْتَرَدَ)'nin Aynel fiilinde ıdbak harflerinden (ط) bulunduğundan, (ت)'yi (ط)'ya çevirdik. İki harfide birbirine idğam ettik. İdğamdan bedel birde şedde verdik.
• (اِصْطَبَرَ) aslında (اِصْتَبَرَ) idi.
•(اِضْطََرَبَ) aslında
(اِضْتَرَبَ) idi.
• (اِطَّرَدَ) aslında (اِطْتَرَدَ) idi. Gibi...


2.Kaide: Eğer (اِفْتَعَلَ)'nin fail fiilinde (ز ذ د) harflerinden biri olursa, (ت) harfi, (د) harfine çevrilir. Misal;

• (اِدَّمَعَ) aslında (اِدْتَمَعَ) idi.
• (اِذَّكَرَ) aslında (اِذْتَكَرَ) idi.
• (اِذْدَجَرَ) aslında (اِذْتَجَرَ) idi.

Maksud - 9

[video=youtube;nZUljeXIPo0]http://www.youtube.com/watch?v=nZUljeXIPo0[/video]

İsimlere ve fiillere ziyade kılınan harfler, 10 tanedir ve (اَلْيَوْمَ تَنْسَاهُ ) harfleridir.
Bir kelime üç üzerine zâid olup, kendisinde (اَلْيَوْمَ تَنْسَاهُ ) harflerinden biri varsa, bu harf zâiddir diye hükmolunur.
Eğer o kelimeden, o harf çıkarıldığında bir mana ihtiva etmiyorsa, o zaman, o harf zaid değildir diye hükmolunur. Misal; (وَسْوَسَ ) gibi.

Rubaî bablarının tamamı Müteaddî içindir. Ancak (دَرْبَحَ ) lazım içindir.
Humâsî bablarının hepsi lazım içindir. Ancak (اِفْتَعَلَ ) (تَفَعَّلَ ) ve (تَفَاعَلَ ) babları müstesna. Bunlar müşterektir.
Südâsî bablarının hepsi lazım içindir. Ancak (اِسْتَفْعَلَ ) babı müstesnadır. Çünkü (اِسْتَفْعَلَ ) babı, lazım ile Müteaddî arasında müşterektir. Ve bir istisnâi durum daha olarak, (اِفْعَنْلَى ) babından olan, (اِسْرَنْدَاهُ )=(galip geldi) ve (اِغْرَنْدَاهُ )=(kahretti) kelimeleri Müteaddî kelimelerdir.


Ef'ale'nin hemzesi yedi manaya gelir;
1-) Tağdiyet. Lazım fiili müteaddi yapmak demektir. Misal; ( اَكْرَمْتُهُ).
Aslen, ( كَرُمَ) lazım iken, ( اَكْرَمْتُهُ) =(Ben ona ikram ettim) şeklinde Müteaddî olur.
2-) Sayrûret. Sonradan olmak, intikal etmek manasındadır. Misal; ( اَمْشَى الرَّجُلُ) =(Adam yürür oldu)
3-) Vicdan. Misal; ( ابْخَلْتُهُ) =(Ben onu cimri buldum)
4-) Haynûnet. Bir şeyin vakti gelmek manasındadır. Misal; ( اَحْصَدَ الزَّرْعُ) =(Hasat vakti yakın oldu)
5-) İzalet. Gidermek, halletmek demektir. Misal; ( اَشْكَيْتُهُ) =(Ben ondan şikayeti giderdim)
6-) Duhul. (Girmek) Misal; ( اَصْبَحَ الرَّجُلُ) =(Adam sabaha dahil oldu)
7-) Kesret. Çokluk denektir. Misal; ( الْبَنَ الرَّجُلُ)

Maksud- 10

[video=youtube;ZJY1uR2z4LI]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ZJY1uR2z4LI[/video]

stef'ale'nin Sin'i altı manaya gelir; ;

1-) Talep. Misal: ( اَسْتَغْفِرُ اللهَ)
2-) Sual. Misal: ( اِستَخْبَرَ)
3-) Tahavvül. Dönmek manasındadır Misal: ( اِستَخَلَّ الْخَمْرُ ) =(Şarap sirkeye döndü)
4-) İtikad. Misal: ( اِسْتَكْرَمْتُهُ) =(Ben onun cömert olduğuna inandım)
5-) Vicdan. Misal: ( اِسْتَجَدْتُ شَيْأً)
6-) Teslim. Misal: ( اِسْتَرْجَعَ الْقَوْمُ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ)

Maksud- 11

[video=youtube;DBcALzUXL3A]http://www.youtube.com/watch?v=DBcALzUXL3A[/video]

1-) "ﻭ" veya "ﻯ" harekeli olup, mâgablileri meftuh olursa "ﻭ" ve "ﻯ" elife kalbolunurlar. Misal َقََالَ aslında قََوَلَ idi. "ﻭ" harf-i illet müteharrik, mâgablinin harekesi meftuh olduğundan elife kalp ettik, قَالَ oldu. Ayrıca, Nakıs Fiilden (غَزَا) ve (رَمَى) kelimeleri, tesniyelerde müfretler ile karışmaması için elife kalbolunmazlar. Cemi müennes, muhatab ve muhatabalarda ve nefsi mütekellimlerde "ﻭ" ve "ﻯ" sakin oldukları için elife kalbolunmazlar. Ama bu son söylenenlere istisna olarak, "ﻭ" ve "ﻯ" nin harekeleri makabline nakledilerek, sukunu gayri ile sakin olduklarında elife kalbolunurlar.

Misal; (اَبَاعَ) aslında (اَبْيَعَ )idi. "ﻯ" Harf-i İllet müeharrik ve makabli sahih sakin bir harf olduğundan "ﻯ"nin harekesini makablinde ki sahih sakin olan (ب )ye naklettik. (ﻯ) harfi sukûnu gayr-i aslî ile sakin oldu ve elife kablolundu. Tesniye Müenneste: (رَمَتَا) aslında (رَمَيَتَا) idi. (ﻯ) harf-i illet müteharrik makabli meftuh olduğundan elife kablolundu. İki sakin içtima etti.

Birisi Elif-i Maklûbe diğeri ise (ت) harfidir. (Not: Burada ki (ت) harfi sakin idi. Tesniye elifinden dolayı harekelenmiştir. Bu hareke arızîdir. Arızî de yok gibidir.)

Elif-i Maklûbe hazfedildi. Ecvef'den Cemî Müenneste: (قُلْنَ) aslında (قَوَلْنَ) idi. "ﻭ" harf-i illet müteharrik, mâkablinin harekesi meftuh olduğundan elife kalp ettik, iki sakin içtima etti. Elif-i Maklûbe hazfedildi ve (قَلْنَ) oldu. Giden "ﻭ" harfine dalalet etmesi için "ق"ın harekesi zammeye tebdil edildi ve (قُلْنَ) oldu. (Çünkü "ﻭ"dan zamme doğar)

Maksud- 12

[video=youtube;0p4D0_IBvJY]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=0p4D0_IBvJY[/video]

2-) "ﻯ" ister sakin, ister meftuh olsun, mâgabli meksur olduğu zaman, hali üzerine terk edilir. Misal; خَشِيَ -- خَشِيْتَ gibi.


3-) "ﻯ" sakin olup, mâgabli mezmum olursa, "ﻯ" harfi, "ﻭ" harfine kalp olunur.
Misal; يُوسِرُ aslında يُيْسِرُ idi.




4-) "ﻭ" sakin, mâgabli meksur olursa, "ﻭ" harfi, "ﻯ" harfine kalbolunur.
Misal; قِيلَ aslında, قُوِلَ idi.

"ﻭ" ın kesresinden önce, "ﻖ" ın zammesi ağır geldiğinden, "ﻖ"ın zammesini hazfettik. "ﻭ" harfi illet müteharrik, "ﻭ"ın harekesini "ق" harfine verdik ve kaide gereğince "ﻭ"ı, "ﻯ"ye kalbettik, قِيلَ oldu.




5-) Harekeli "ﻭ" , kelimenin ahirinde bulunup, mâgablide meksur olduğu zaman "ﻭ" harfi, "ﻯ" ye kalp olunur. Misal; غَبِيَ aslında غَبِوَ idi.

Nakıs fiilin cemi müzekkerinin meçhulünde: (غُزُو) aslında (غُزِيُو) idi. Kesreden zammeye huruç lazım gelmesin için, "ز" nin kesresini hazfettik. "ﻯ" harf-i illet müteharrik makabli sakin olan "ز" olduğundan, "ﻯ"nin harekesini "ز"ye verdik. İki sakin içtima etti. "ﻯ" harfini hazfettik (غُزُو) oldu.

6-) "ﻭ" ve "ﻯ" harekeli olup, mâgablileri sahih sakin bir harf olduğunda "ﻭ" ve "ﻯ" nin harekeleri, sakin olan harfe nekledilir.
Misal; ( يَقُولُ ) aslında, (يَقْوُلُ) idi.


7-) "ﻭ" ve "ﻯ" kelimenin lamel fiilinde harekeli oldukları zaman, mâgablide harekeli bir harf olduğunda, mensup olmadığı müddetçe sakin kılınır.
Misal; يَرْمِى aslında, يَرْمِىُ idi.

Maksud- 13

[video=youtube;_0teMOlJWrA]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=_0teMOlJWrA[/video]

8-) Bir kelimede iki "ﻭ" içtima edip, birincisi sakin. İkincisi harekeli olduğunda, birincisi ikincisine idğam olunur. Misal; مَغْزُوٌ aslında, مَغْزُووٌ idi.

9-) Bir kelimede "ﻭ" ve "ﻯ" içtima edip, birincisi sakin ikincisi harekeli olduğunda, "ﻭ" harfi, "ﻯ" ye kalbolunur. "ﻯ"nin binası sahih olsun için, birincinin mâgabli kesrelenir. "ﻯ"de "ﻯ"ye idğam olunur. Misal; مَرْمِيٌ aslında, مَرْمُويٌ idi.

Ecvef'den İsm-i fâil: (قََائِلٌ) mazide (قَالَ) idi. Fâil fiili ile Aynel fiili arasına bir ism-i fâil elifi ziyade ettik. İki sakin içtima etti birisi İsmi fâil elifi diğeri Elif-i Maklûbe. Elif-i Maklûbe'yi hemzeye tebdîl ettik.

Ecvef'den İsm-i Mef'ul: (مَكِيلٌ) aslında (مَكْيُولٌ) idi. "ﻯ"nin harekesini sahih sakin olan "ك" e verdik. İki sakin içtima etti. "ﻯ"harfini hazfettik. Giden "ﻯ" harfine dalalet etmesi için, "ك"in zammesini kesreye tebdîl ettik. Ve 4.Kaideyi uygulayarak "ﻭ"harfini "ﻯ"harfine kalbettik.

Ecvef'ten Emr-i Gâip: (لِيَقُلْ) aslında (لِيَقْوُلْ) idi. ( 6.Kaide uygulandı)
Ecvef'ten Emr-i Hazır: (قُلْ) aslında (اُقْوُلْ) idi. (Diğerlerine benzer şekilde iğlâli yapılır)

Maksud - 14

[video=youtube;OXYpFQ1kK6c]http://www.youtube.com/watch?v=OXYpFQ1kK6c[/video]

Misal fiilin fâil fiilinde ki "و" harfi, 2.bab, 3.bap ve 6.bapların muzâri, emir ve nehiylerinin mâlumlarında bu "و" harfi düşer.

Lefif-i Makrûn'un Aynel fiilinin hükmü sahih fiilin Aynel fiilinin hükmü gibidir.
Lefif-i Makrûn'un lâmel fiilinin hükmü nâkıs'ın lâmel fiilinin hükmü gibidir.

Lefif-i Mefrûk'un fail fiilinin hükmü misal fiilinin ki gibidir.
Lefif-i Makrûn'un lamel fiilinin hükmü nakıs fiilinin ki gibidir.

Emri hazır:

قِهْ قِيَا قُو
قِى قِيَا قِينَ
Şeklindedir. (قِهْ) aslında (اِوْقِى) idi. Misal fiilde ki gibi, fail fiilinde ki "و" harfi düştü. Nakıs'da ki gibi de lamel fiilinde ki "ﻯ"harfi hazfedildi. Geriye "ق" harfi meksur olarak bâkî kaldı. Müfret Müzekker muhatapta âhirine bir "ه" harfi getirildi (قِهْ) oldu.


İDĞAMLAR

İdğam-ı Vâcip: Muzaaf fiilin Aynel fiili sakin, lamel fiili harekeli olduğu zaman veya her ikisi de harekeli olduğu zaman idğam-ı vacip olur.
(مَدَّ) aslında (مَدَدَ) idi.
(يَمُدُّ) aslında (يَمْدُدُ) idi.

Birinci "د"ın harekesi mim harfine nakil olundu. Birincisi sakin ikincisi harekeli olduğundan, birincisi ikincisine idğam olundu. İdğamdan bedel birde şedde verildi.

İdğam-ı Mümteni':Aynel fiili harekeli, lamel fili sakin olursa İdğam-ı Mümteni' olur yani idğam yapılmaz. Misal; (مَدَدْنَ) gibi.

İdğam-ı Câiz: Aynel fiili ve lamel fiili sakin olursa, ikincisi harekelenir ve birincisi ikincisine idğam olunur. Misal; (لَمْ يَمُدَّ) aslında (لَمْ يَمْدُدْ) idi. Birinci "د"ın harekesi mim harfine nakil olundu. İkinci "د" ise harekelendi ve birincisi ikincisine idğam olundu. Burada "د" üç şekilde harekelenebilir.

1. Harekelerin en hafifi "Fetha" olduğundan fethalanabilir.
2. Aynel fiiline teb'an zammelenebilir.
3. (اَلسَّاكِنُ اِذَا حُرِّكَ حُرِّكَ بِلْكَسْرِ) =(Sakin harekeleneceği zaman, kesreyle harekelenir) kaidesince kesrelenebilir.


MEHMÜZÜN HÜKÜMLERİ

1-) Eğer hemze sakin makabli harekeli olursa, hâli üzere terk etmekte caizdir, makablinin harekesi cinsine kalbetmekte câizdir.

Eğer makabli meftuh ise; hemze elife kalbolunur.
Misal; (يَاكُلُ) aslında (يَأكُلُ) idi.

Eğer makabli kesre ise; hemze "ﻯ"harfine kalbolunur.
Misal; (اِيْذَنْ) aslında (اِئْذَنْ) idi.

Eğer makabli mezmum ise; hemze "ﻭ" harfine kalbolunur.
Misal; (يُومِنُ) aslında (يُؤْمِنُ) idi.


2-) Hemze harekeli makabli de harekeli olursa hemze değişmez.
Misal; (قَرَأَ) gibi.


3-) Hemze harekeli, makabli sakin olsa hâli üzere terk etmek câiz olduğu gibi, harekesini makabline nakletmekte câizdir.
Misal; (سَلْ) -- (اِسْئَلْ) gibi.


(تَمَّت)