Bölümler | Kategoriler | Konular | Üye Girişi | İletişim


İzhar Dersleri - Ali KARA Hocaefendi

İzhar-1

[video=youtube;oASZbZAiW9M]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=oASZbZAiW9M[/video]

İzhar if'al babından mastardır. Açıklamak manasına gelir. İlm-i nahivden bahseden bir kitaptır. İlm-i Nahiv: Mureblik ve mebnilik cihetinden arabi kelimelerin halleri kendisiyle bilinen ilimdir. İlm-i Nahvin Mevzuu: Kelamda vaki olan (geçen) arabi kelimelerdir. İlm-i Nahvin Gayesi: Mureblik ve mebnilikte hata yapmaktan kaçınmaktır. İğrab; bir kelimenin fail, mef'ul vs. olduğunu anlamaya yarayan alametlerdir. Bu alametler kendisinde bulunan kelimeye Mureb denilir. Bazı kelimeler de vardır ki, onlar bu alametleri almaya müsait değildirler. Böyle olan kelimelere de Mebni denir. İzhar; her muribin (arabi ibareleri yanlışsız okumayı ve telaffuzda hata yapmamayı isteyen herkesin) mutlaka bilmesi gereken şeyler hakkında bir risaledir. İzhar üç babtır; amil, mağmul ve amel (iğrab). Birinci bab amil hakkındadır.

Kelime: müfret bir manaya vazolunan lafızdır. Ve üç kısımdır; fiil, isim, harf.

Fiil, üç zamandan birisine (mazi, hal, istikbal) vaz'an hey'etiyle delalet eden kelimedir. Fiilin hassaları (hususiyetleri): Gad, sin, sevfe, in, lem, lemma, emir lamı, nehi lası'nın dahil olmasıdır. (Hassa: bir şeyde bulunup, onun dışında hiçbir şeyde bulunmayan özellikler demektir.) Bütün fiiller amildir.

İzhar-2

[video=youtube;018r-zFZpSI]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=018r-zFZpSI[/video]

İsim: Üç zamandan birine yakın olmaksızın anlaşılmakta müstakil (başlı başına) bir manaya delalet eden kelimelerdir. İsmin hassaları, tenvin, lam-ı tarif ve harf-i cerin dahil olmasıdır.

Ayrıca müpteda, fail ve muzaf olmak ta ismin hassalarındandır. İsimlerden amil olanlar vardır (ism-i fail gibi), amil olmayanlar vardır (ene, ente, ellezi) gibi.

Harf: Kendi nefsinde müstakil bir mana üzerine delalet etmeyip belki başkasının anlaşılmasına alet olandır. Bazı harfler amildir (harf-i cerler gibi), bazıları da amil değildir (hel ve gad gibi).

Amil: Kelimenin ahirinin, iğrabın hususi vecihlerinden olan bir vecih üzerine olmasını bir vasıta ile icabettiren şeye denir. Vasıta ile murad, muktezi iğrabtır (iğrabı icabettiren sebep).

Muktezi iğrab isimler üzerine bir takım manaların gelmesidir ki bu manalar da; failiyyet, mef'uliyyet ve izafettir. Kısaca isimlerdeki muktezi iğrab, failiyyet, mef'uliyyet ve izafettir.

İzhar-3

[video=youtube;eqh4uR3Y82k]http://www.youtube.com/watch?v=eqh4uR3Y82k[/video]

Fiillerdeki muktezi iğrab, fiil-i müzariin ism-i faile tam müşabehetidir (benzemesidir). Bu benzerlik üç türlüdür. Lafzan, manen ve istiğmalen.

Lafzan benzemesi: Harekelerde ve sükunlarda fiil-i müzariin ism-i faile vezin itibarıyla benzemesinden dolayıdır.

Manen benzemesi: İki türlüdür: 1) Fiil-i müzari ve ism-i failden her birerlerinin umumilik ve hususiliği kabul etmelerinde fiil-i müzari ism-i faile benzer. Çünki ism-i fail lam-ı tariften soyulduğu zaman umumilik, lam-ı tarif dahil olduğunda da hususilik ifade eder. Fiil-i müzari de hal ve istikbal harflerinden soyulduğunda umumilik, bu harfler dahil olduğunda ise hususilik ifade eder. 2) İsm-i fail lam-ı tariften, fiil-i müzari de hal ve istikbal harflerinden soyulduğu zaman akla ilk gelen zaman-ı haldir.

İstimalen (kullanılışı itibarıyla) benzemesi: 1) Fiil-i müzari ve ism-i failden her birerlerinin nekre kelimelere sıfat olmaları ve de 2) bunlar üzerine iptida (te'kit) lamının dahil olması hususunda fiil-i müzari ism-i faile benzer. Amil iki kısımdır; Lafzi ve manevi. Lafzi de iki kısımdır; Semai ve kıyasi. Semai de iki kısımdır; İsimde amil ve fiil-i müzaride amil. İsimde amil de iki kısımdır; Bir isimde amil ve iki isimde amil.

İzhar-4

[video=youtube;sepeJoSlV04]http://www.youtube.com/watch?v=sepeJoSlV04[/video]

Bir isimde amil olanlar harf-i cerlerdir. Bu harflere harf-i cer denilmiştir. Çünki bunlar önüne aldıkları ismi cer ederler. Ayrıca huruf-u izafet denilir. Çünki müteallaklarının manasını mecruruna bitiştirirler. Her harf-i cere bir müteallak lazımdır. Müteallak fiil, şibih ve manayı fiilden olur. Ancak zaid olanlar (be, min, lam, kaf) zaid olarak kullanıldıkları takdirde müteallak almazlar.

(Rubbe, haşa, hala, ada, levla, lealle) ise hiçbir şeyi müteallak olarak almazlar.

Zaid olanların, rubbenin, istisna harflerinin (haşa, hala, ada), levla ve leallenin dışındakilerin mecruru:
Eğer harf-i cer fi veya fi manasında olursa mecrur, mef'ul-ü fih olmakla mahallen mensuptur.
Eğer harf-i cer lam veya lam manasında olursa mecrur, mef'ul-ü leh olmakla mahallen mensuptur.
Eğer harf-i cer lam veya lam manasına, fi veya fi manasına olmazsa mecrur, mef'ul-ü bih gayr-i sarih olmakla mahallen mensuptur.

İzhar-5

[video=youtube;Kv_3zScM1_k]http://www.youtube.com/watch?v=Kv_3zScM1_k[/video]

Zarf-ı Müstekar: Müteallak bazı kere hazfolunur. Hazfolunan müteallak umumi fiillerden olur, manası da car ve mecrurda mevcut olursa, o harf-i cerle mecruruna denir. Zarf-ı Lağv:

Müteallak hiç hazfolunmazsa veya hazfolunur da manası car ve mecrurda mevcut olan umumi fiilerden olmazsa, o harf-i cerle mecruruna denir. Harf-i Cerrin Hazfi

Harfi cerrin hazfi iki kısımdır; Kıyasi ve semai. Kıyasi üç yerdedir. Mef'ul-ü fih'ten (fi)' nin hazfi, mef'ul-ü leh'ten lamın hazfi, en ve enneden harfi cerrin hazfi.

Mef'ul-ü fih'ten fi zarf-ı zamanların tamamında hazfolunur. İster zarfı zamanı müphem olsun (an,vakit,zaman,süre) gibi, isterse zarfı zamanı mahdut olsun (gün,hafta,ay,sene) gibi.

İzhar-6

[video=youtube;4G9aYFTKGEo]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=4G9aYFTKGEo[/video]

Zarf-ı mekanı müphemde cihat-ı sitteden (altı yön), (ınde,leda,vest,beyne,izae,hizae,tilkae)*'den, ölçü birimi olarak kullanılan bir takım kelimelerden (fersah, mil, berid) gibi. Eğer ism-i mekan ve amili her ikisi de istikrar manasına olursa o ism-i mekandan da fi hazfolunur. Zarf-ı mekanı mahdutta ise üç kelimeden (dehale,nezele, sekene) sonra hazfolunur.

Mef'ul-ü leh'ten lamın hazfi için üç şart vardır. 1) Mef'ul-ü leh muallel fiilin (sebebi sorulan fiil) faili için bir iş olacak, 2) Mef'ul-ü leh ile muallel fiilin failleri bir olacak, 3) Mef'ul-ü leh ile muallel fiil meydana gelmekte birbirlerine yakın olacak. Bu şartlar bulunursa (lam) hazfolunur.

En ve enne de harf-i cerrin kendisinde kıyasen hazfolunduğu yerlerdendir.

Bu üç yerin dışında bir yerde harf-i cer hazfolunursa oralarda semaan hazfolunur.

Hazf-i isal kaidesi: En ve enneden ve semaan harf-i ceri hazfettikten sonra müteallakmecrura bitiştirilir ve mecrurdaki mahalli iğrab açığa çıkar. (Bu mahalli iğrab ya failiyyet üzerine rafi veya mef'uliyyet üzerine nasbtır.) Bu kaideye hazf-i isal kaidesi denir.

İzhar-7

[video=youtube;ehTIv_z-CTg]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ehTIv_z-CTg[/video]

İsmini nasp, haberini raf edenler sekiz tanedir. Bunların ilk altı tanesine huruf-u müşebbehe bil-fiil (fiile benzeyen harfler) denir. Bu harfler fiile üç sebeple benzerler.
Üç veya daha fazla harfli olduklarından
Ahirleri fetha olduğundan
Kendilerinde fiil manası mevcut olduğundan

Elif-Nun maddesinin kesre okunduğu yerler:
İbtida (başlangıç) mevkiinde
Kasemin cevabında
Sıle mevkiinde
Muayyen ismin haberinde
Haberine ibtida lamı dahil olan cümlelerden sonra
Zandan ari (soyulmuş) kavil maddesinden sonra
Hatta-i ibtidaiyeden sonra
Tasdik harflerinden sonra
İftitah harflerinden sonra
Vav-ı haliyeden sonra elif-nun maddesi kesre okunur.

İzhar- 8

[video=youtube;nKrgWVkqI80]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=nKrgWVkqI80[/video]

Elif-Nun maddesinin fetha okunduğu yerler:
Fail mevkiinde
Mef'ul mevkiinde
Müpteda mevkiinde
Muzafün ileyh mevkiinde
Lev'den sonra
Levla'dan sonra
Ma-i mastariyye-i tevkıtiyyeden sonra
Harf-i cerlerden sonra
Hatta-i atıfadan sonra
Müz ve münzü'den sonra elif-nun maddesi fetha okunur.

İkisinin de (kesre-fetha) caiz olduğu yerler:
Fa-i ceza'dan sonra
İza-i müfacee'den sonra hem kesre, hem de fetha okumak caizdir

İzhar- 9

[video=youtube;5pYlA-Fe8KI]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=5pYlA-Fe8KI[/video]

Cins-i nefi için olan La'nın amel etmesinin şartları:
La'nın isminin nekre olması
Muzaf veya şibih muzaf olması
La ile ismi arasının faslolunmaması (ayrılmaması)

Ma ve La Leyse'ye iki yönden benzerler:
Nefi (olumsuzluk) manasına oldukları için
Mübteda haber üzerine dahil oldukları için
Leyse'ye müşabih olan Ma ve La'nın amel etmesinin şartları:
İsimleri ile kendileri arası (in ve haberleri dahil) hiçbir şeyle faslolunmayacak
Menfilikleri (illa) ile bozulmayacak
La'nın bir şartı daha vardır, isminin nekre olması

Fiil-i müzarii nasbedenler dört tanedir:
En, Len Key, İzen. (Gizli en ile de fiil-i müzari nasp olabilir.)

İzhar- 10

[video=youtube;-FpOUIvQqmU]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=-FpOUIvQqmU[/video]

Fiil-i müzarii cezmedenler onbeş tanedir:
Lem, lemma, emir lamı, nehi lası, in, mehma, ma, men, eyne, meta, enna, eyyü, haysüma, izma, izama (Gizli in ile de fiil-i müzari cezmolabilir.)

Amil-i Kıyasi
Mevzuu hudutsuz kaide-i külliyyeyi amelinde zikretmek mümkün olan amile denir.
Amil-i kıyasi dokuz tanedir. (Mutlak fiil, İsm-i fail, İsm-i mef'ul, Sıfat-ı müşebbehe, İsm-i tefdıl, Mastar, İsm-i muzaf, İsm-i mübhemüt-tam, Manayı fiil)

Amil-i Kıyasinin Birincisi Mutlak Fiildir
Fiiller iki kısımdır, lazım fiiller ve müteaddi fiiller.
Lazım Fiil: Fiil, kendisi üzerine vaki olan şey (yani mef'ul-ü bih) olmaksızın anlaşılması tamam olan fiillerdir. Medih ve zem fiilleri lazım fiillerdendir.

Ef'al-i medih ve zemmin amel etmesinin şartları:
Faillerinin lam-ı tarifli olması
Veya lam-ı tarifli kelimeye muzaf olması
Veya nekre ile temyizlenmiş zamir olmasıdır.

İzhar-11

[video=youtube;Ur950yFZMDg]http://www.youtube.com/watch?v=Ur950yFZMDg[/video]

Müteaddi Fiil
Fiil, kendisi üzerine vaki olan şey (yani mef'ul-ü bih) olmaksızın anlaşılması tamam olmayan fiillerdir.
Bir, iki ve üç mef'ule müteaddi olmak üzere üç kısımdır.
Bir mef'ule müteaddi olanlar
İki mef'ule müteaddi olanlar (bunlar da üç kısımdır) Birinci mef'ulü ikinci mef'ulüne zıt olanlar
Ef'al-i Kulub (kalbi fiiller)
Ef'al-i Mülhaka (Ef'al-i kuluba mülhak olanlar)
Üç mef'ule müteaddi olanlar (Ağleme, Era vs.)

Ef'al-i Kulubun Hassaları
Her iki mef'ulünü veya ikiden birini karine olmaksızın hazfetmek caiz değildir.
Karine ile beraber ikisinin beraberhazfi çoktur. İkiden birinin hazfi azdır.
Ef'al-i kulub her iki mef'ul-ü arasını ortaladığında ve her ikisinden de sonra geldiğinde amel etmesi de, amelden bozulması da caizdir.
Ef'al-i kulubun fail ve mef'ulünün bir manada muttasıl iki zamir olması caizdir.

İzhar-12

[video=youtube;6KG3_n5Xuco]http://www.youtube.com/watch?v=6KG3_n5Xuco[/video]

Ta'lik
Manen değil de (manada bir değişiklik olmaksızın) lafzan vücup bir yol üzere fiilin amelden bozulmasına denir. Ta!lik beş şeyden biriyle olur. İstifham, nefi, İbtida lamı, kasem lamı, haberine ibtida lamı dahil olduğu zaman inne-i meksure.

Tam Fiil-Nakıs Fiil
Eğer fiil kelam cihetinden merfuu ile tamam olup haberi mensubesine ihtiyacı olmazsa bu fiillere
tam fiil denir. Eğer merfuu ile tamam olmayıp, haber-i mensubesine muhtaç olursa, bu fiillere de
nakıs fiiller denir. Tam fiillerin merfuuna fail, mensubuna mef'ul, nakıs fiillerin merfuuna isim, mensubuna da haber denir.

Nakıs fiiller iki kısımdır
Mukarebet (yakınlık) manası üzerine delalet etmeyenler
Mukarebet manası üzerine delalet edenler

İzhar-13

[video=youtube;o5kksJVRHNA]http://www.youtube.com/watch?v=o5kksJVRHNA[/video]

İsm-i Fail ve İsm-i Mef'ulün Amel Etmesinin Şartları
Eğer lam-ı tarifli ise musağğar (ism-i tesğir) ve mevsuf (sıfatı olan bir kelime) olmamalıdır.
Eğer lam-ı tarifsiz olursa bu iki şartla beraber beş şeyden birine itimat etmelidir.
Müpteda, mevsuf, zilhal, istifham ve nefi
Mef'ul-ü bihi nasbedebilmek için hale veya istikbale delalet etmelidir.

Sıfat-ı Müşebbehe'nin Amel Etmesinin Şartları
İsm-i fail ve ism-i mef'uldeki şartlar burada da geçerlidir. Ancak Mef'ulü bihi nasbedebilmek için hale veya istikbale delalet etme mecburiyeti yoktur.

İsm-i Tefdılin Amel Etmesinin Şartları
İsm-i tefdıl mef'ul-ü bihte amel etmez, bu şartlar failde amel etmesinin şartlarıdır.
İsm-i tefdıl lafzan ma kablinden sıfat olacak
Manen ma cera aleyhin müteallikı için sıfat olacak
Kendi nefsine itibarla müfaddal olacak
Başkasına itibarla müfaddalün aleyh olacak
Kelam menfi olacak

Mastarın Amel Etmesinin Şartları
Musağğar ve mevsuf olmayacak
Hale yakın olmayacak
Lam-ı tarifle marife olmayacak
Fiilli veya fiilsiz adet, nevi, te'kit olmayacak

İsm-i Muzafın (bir kelimenin muzaf olmasının) Şartları
Muzafın tenvin veya tenvin naibinden soyulmuş isim olması
Muzafın, muzafün ileyhe umumilik ve hususilikte müsavi olmaması
Muzafın, muzafün ileyhten daha hususi olmaması



İzafet-i Maneviye
Eğer muzafün ileyh, mamulüne muzaf olan sıfat-ı sarfiyenin (ism-i fail, ism-i mef'ul, sıfat-ı müşebbehe) gayrısı olursa bu izafete izafet-i maneviyye denir. İzafet-i maneviyenin şartı muzafın lam-ı tariften soyulmasıdır. Eğer muzafün ileyh marife ise izafet marifelik, nekre ise hususilik ifade eder.
Eğer muzafün ileyh muzafa ve onun dışındaki şeylere de şamil olan ism-i cins olursa izafet bimağna mindir.
Eğer muzafün ileyh muzafa ve onun dışındaki şeylere de şamil olan ism-i cins olmazsa izafet bimağnel-lam'dır.

İzafet-i Lafziyye
Eğer muzafün ileyh, mamülüne muzaf olan sıfat-ı sarfiye olursa bu izafete izafet-i lafziyye denir. İzafet-i lafziyye sadece lafızda hafiflik ifade eder.

İzhar-14

[video=youtube;e9eyzntitvQ]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=e9eyzntitvQ[/video]

Amili Kıyasinin sekizincisi,
İsmi mübhemi tam. Sayıların temyizi.
Kitabın 140. sayfası.

İzhar- 15

[video=youtube;nnMa9yUIf70]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=nnMa9yUIf70[/video]

Amili kıyasinin dokuzuncusu manayı fiil.
Kitabın 141. sayfası.

İzhar-16

[video=youtube;d27qVPe-8ZE]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=d27qVPe-8ZE[/video]

Manevi Amil iki tanedir, mübteda ve haberi ref eden, fiili muzariyi ref eden.
Bu video ile, amil bölümü tamam oldu.


Izhar

MollaCami.Com